फिनल्यान्डमा नेपालीले नेपालीलाई गरेको दुर्व्यवहार, मानव तस्करी र कर छलीबारे गएको पुसमा नेपालका एउटा दैनिक र एउटा अंग्रेजी साप्ताहिकमा पहिलो पटक छापिएका लेख सामाजिक सञ्जालमार्फत संसारभरि फैलिए । चैतमा फिनल्यान्डकै लोकप्रिय दैनिकमा यसबारे थप रिपोर्टिङसहित छापियो । फिनिस भाषाको त्यो रिपोर्टिङको नेपाली र अंग्रेजी अनुवाद पनि ‘भाइरल’ बने ।
सन् २०१८ मा पहिलोपटक फिनल्यान्ड पुग्दा ममा पनि, स्वाभाविक रूपमा, संसारकै सुखी मानिने मुलुक कस्तो होला भन्ने खुलदुली थियो । विडम्बना, नेपाल फर्किंदा म त्यहाँ भेटिएका नेपाली भाइबहिनीहरूले सुनाएका वेदनाले पुरिएकी थिएँ । उनीहरूका भुक्तमानलाई मैले तत्काल सार्वजनिक गर्न मिल्दैनथ्यो किनकि मानव तस्करीसहित विभिन्न अपराधलाई लिएर नेपाली कामदारले नेपाली नियोक्ताहरूमाथि मुद्दा हालेका थिए । पत्रिकामा छापिँदा पीडित पक्षलाई नै नराम्रो हुने सम्भावना थियो ।
आरोपितहरू देवी शर्मा र हेमराज शर्माको नाम फिनल्यान्डमा भेटिएका प्रायः नेपालीले लिएका थिए । त्यहाँ नेपाली रेस्टुरेन्ट खोलिनुमा ती दुई जनाको ठूलो भूमिका रहेछ । देवी शर्मा भारत हुँदै १९८० को दशकमा त्यता पुगेका रहेछन् । गुजाराका लागि अनेक काम गर्दै आएका उनले १९९३ मा हेलसिंकीमा पहिलो नेपाली रेस्टुरेन्ट खोलेछन् । अहिले फिनल्यान्डभरि ७० नेपाली रेस्टुरेन्ट छन् । देवी शर्मा र उनकी श्रीमती मञ्जु शर्माकै चार रेस्टुरेन्ट छन्, हिमालय, लालीगुराँस, यती र गोर्खा । हेमराज शर्मा भने माउन्ट एभरेस्ट नामको रेस्टुरेन्टका सञ्चालक हुन् । हेलसिंकीमा भेटिएका नेपालीले मलाई यी दुई शर्माले नेपाली रेस्टुरेन्ट व्यवसायलाई युरोपकै समृद्ध देशमा राम्ररी जमाएको सुनाएका थिए । तर, त्यो व्यवसायको पछाडि कालो धन, मानव तस्करी र कर छलीको गोरखधन्दा रहेछ । ती दुवैले चिनेजानेका नेपालीलाई फिनल्यान्ड ल्याई काम गराउने तर सरकारले तोकेबमोजिमको तलब त दिनु कता हो कता, खानबस्नसम्म हम्मेहम्मे पार्ने गरेका रहेछन् ।
नेपाली रेस्टुरेन्ट धनीहरूले कामदारका रूपमा नेपालबाटै चिनेजानेका मान्छे बोलाउने र त्यसबापत पाँच हजारदेखि पन्ध्र हजार युरोसम्म उल्टै लिने गरेका रहेछन् । अनि ती नेपाली त्यो रकम तिर्नका लागि पैसा कमाउन रेस्टुरेन्ट धनीले जे भन्यो त्यही गर्न बाध्य हुने रहेछन् । उनीहरू घरेलु कामदारका रूपमा पनि उपयोग हुँदारहेछन् । प्रायः अशिक्षित/अर्धशिक्षित उनीहरूलाई फिनिस भाषा नआउने भएका कारण तारणहार तिनै रेस्टुरेन्ट धनीहरू हुँदारहेछन् । अहिले लेख/समाचारहरूमा आएका माइला (नाम परिवर्तन) ले पनि सुरुमा यस्तै शोषण भोगे पनि स्नातकोत्तरसम्म पढेका कारण उनले खपिरहन सकेनन् र प्रहरीको सहायतामा मुद्दा हाले । अनि शर्मा बन्धुको कर्तुत बाहिरिन सम्भव भयो ।
पत्रकार युहा रकोला धेरैचोटि नेपाल आइसकेका छन् । उनी आफूलाई नेपाल र नेपालीको साथी भन्न रुचाउँछन् । ‘हेलसिंगिन सानोमत’ मा त्यो विस्तृत रिपोर्टिङ आएपछि मैले उनीसँग यसबारे धारणा सोध्दा उनको जवाफ थियो, ‘नेपालमा छापिएको तपाईंको लेख पढेपछि मलाई आफ्नो देशमा भएको गलत काम सार्वजनिक भएर राम्रै भयो भन्ने लाग्यो । अहिले आफ्नै भाषामा बिहान आफ्नै पत्रिका हेलसिंगिन सानोमतमा पढ्दा अर्कै धक्का पर्यो । यस्तो कसरी भयो ? म धेरैचोटि नेपाली रेस्टुरेन्टहरूमा खानपिनका लागि गएको छु । त्यस्तो कुराको संकेत कहिल्यै पाएको थिइनँ । यो नेपालीको मात्रै दोष होइन । नेपाली खाना किन एकदम सस्तो छ भनेर हामीले चासो राख्नुपर्ने थियो । फिनिस सरकारको कमजोर नियम कानुनले पनि यसमा काम गर्यो । मलाई इमानदार नेपाली रेस्टुरेन्ट धनी र तिनका कामदारहरूको चिन्ता छ । उनीहरूले दुःख पाउन हुँदैन । उनीहरूलाई ग्राहकको कमी नभइदिए हुने थियो । अब नेपाली रेस्टुरेन्ट मालिकहरू र फिनिस जनताबीच अझै राम्रो सम्बन्ध बनाउनुपर्छ किनभने हामी नेपाल र नेपाली खाना साह्रै मन पराउँछौं ।’
युहाले गलत भनेका होइनन् । फिनिसहरू नेपालीलाई धेरै माया गर्छन् । ‘हेलसिंगिन सानोमत’ ले यो वास्तविकताको खुलासा गरेपछि त्यहाँका सरकार र मानव अधिकारकर्मीले यस्ता मुद्दालाई कसरी अघि बढाउने भनी गम्भीर छलफल गरेका छन् । विकसित मुलुकको एउटा राम्रो पक्ष के हो भने, दोषीले कानुनअनुसारको दण्ड पाउँछ नै, पीडितहरूले रेस्टुरेन्ट बन्द भएर खाली हात बस्नुपर्ने अवस्था पनि आउन्न ।
देवी शर्मालगायत धेरैजसो रेस्टुरेन्ट धनीहरू गुल्मीका रहेछन् । उनीहरूको सञ्जाल यति बलियो रहेछ, विरोधको स्वर उराल्ने कामदारले एक्लिनुपर्ने रहेछ । केही कामदारले आत्महत्याको प्रयाससम्म गरेका रहेछन् । देवी शर्माकै एउटी घरेलु कामदारले उनले आफूलाई शोषण गरेको मात्र नभई कर पनि छलेको उजुरी लिएर फिनिस न्यायालयसम्म पुगेकी पनि थिइन् । उनका अनुसार, देवी शर्माले अन्य कामदार नेपाल फर्कंदा उनीहरूका हातमा नगद युरो पठाउने गर्थे । देवी शर्माले यो आरोपको खण्डन गर्दै आएका छन् ।
माइलाको मुद्दामा भने फैसला आइसकेको छ । उत्तरी सावो जिल्ला अदालतले मानव तस्करी र कर छली अभियोगमा माइलाले काम गर्ने ‘माउन्ट शेर्पा’ रेस्टुरेन्टका मालिक पूर्णचन्द्र अधिकारी, वसन्त अधिकारी, ओवाई अधिकारी, सिर्जना घिमिरे र आभा पोखरेललाई दोषी ठहर गरेको छ । माइलाले १ लाख ३ हजार ९ सय ५५ युरो, साइँला (नाम परिवर्तन) ले ६४ हजार ४ सय ६१ युरो र कान्छा (नाम परिवर्तन) ले ५३ हजार १ सय ८३ युरो क्षतिपूर्ति पाउनेछन् । पूर्णचन्द्र र ओवाई अधिकारीले सो रकम तिर्नुपर्नेछ । सिर्जना घिमिरे र वसन्त अधिकारीले कान्छालाई २ हजार १०० युरो, साइँलालाई १ हजार १०० युरो र माइलालाई २ हजार ४०० युरो थप क्षतिपूर्ति दिनुपर्नेछ । माथि उल्लिखित रकममा ब्याजसमेत जोडेर दिनुपर्ने फैसलामा उल्लेख छ । आभा पोखरेललाई ६ महिना कैद सजाय सुनाइएको छ ।
‘हेलसिंगिन सानोमत’ को रिपोर्टिङ र त्यसअघि भएको माइलाको पक्षको सकारात्मक फैसलाबाट फिनल्यान्डमा रहेका अन्य नेपाली कामदार उत्साहित भएका छन् । उनीहरूले एनआरएन फिनल्यान्डले पीडित नेपालीको समर्थन गर्नुपर्नेमा शक्तिशाली रेस्टुरेन्ट धनीहरूलाई काखी च्यापेको आरोप लगाएका छन् ।फिनल्यान्डमा नेपाली कामदारविरुद्ध भएका दुर्व्यवहारबारे छताछुल्ल भइसकेकाले अब गैरआवासीय नेपाली समुदाय र नेपाल सरकारले पनि यो मामिलालाई गम्भीरतासाथ लिनु अत्यावश्यक छ । मीठो भविष्यको सपना लिएर विदेशिएका कुनै पनि नेपाली अन्यायमा परे क्षतिपूर्ति र अरू सहुलियत उपलब्ध गराउने व्यवस्था हुनुपर्छ । हालसम्म नेपालभित्र म्यानपावरहरूले कसरी शोषण गर्छन् भन्ने विषय बढी चर्चामा रहने गर्थ्यो । फिनल्यान्डको कटु सत्यपछि विदेश भनेपछि दायाँबायाँ नहेरी खुट्टा उचालिहाल्ने नेपालीको चेतनास्तरलाई सशक्त पार्नु पनि उत्तिकै जरुरी छ ।
(लेखक खाेज पत्रकारिता केन्द्र नेपालकाे अध्यक्ष हुनुहुन्छ ।)
कान्तिपुर दैनिकबाट ।
